Hoorngeschal van Sint Hubertus

20 oktober 2013 14.30u
Nieuwe Kerk aan het Spui ai??i?? Den Haag
Ciconia Consort o.l.v. Dick van Gasteren
soliste: Quirine van Hoek
verteller: Simon Fuks
met Jachthoorngroep Waalsdorp

Programma:
Leopold Mozart – Sinfonia di caccia in G voor 4 Hoorns en Strijkers
Antonio Vivaldi – Concert voor viool, strijkers en basso continuo in Bes groot,
‘La caccia’ Uit: Il cimento dell’armonia e dell’inventione. (RV 362)
Wolfgang Amadeus Mozart  strijkkwartet Die Jagd KV 458
Joseph Haydn – Symfonie nr 73 in D (Hob. I:73), La Chasse

De jacht heeft door de eeuwen heen als inspiratiebron gediend voor de kunsten en wordt in alle culturen door alle eeuwen heen begeleid door muziek. Vooral in de achttiende eeuw inspireert de jacht vele componisten tot het schrijven van muziekwerken.
Simon Fuks zal namens het Nederlands Jachtmuseum tussen de te spelen werken door op enthousiaste en vermakelijke wijze vertellen over de jacht en haar geschiedenis. De bijdrage van Jachthoorngroep Waalsdorp aan het concert zal de culturele jachtbeleving compleet maken. Zij treden reeds op voorafgaand aan het concert, dus komt u vooral ruim op tijd vA?A?r aanvang van het concert en geniet van een drankje en gezelligheid!

De heilige Hubertus van Luik patroonheilige van de jacht (655-727)
De legende van Sint Hubertus
Hubertus leidde een werelds leven. Op Goede vrijdag van het jaar 683 ging hij op jacht, hoewel dat op die dag een zeer oneerbiedige activiteit was. Hubertus bespeurde een groot hert, en joeg er achteraan met zijn honden. Toen hij het hert bijna te pakken had en het dier zich naar hem toekeerde wilde hij het neerschieten. Op dat moment verscheen een lichtend kruis tussen het gewei. Een stem zei hem naar Lambertus van Maastricht te gaan. Hubertus ging in de leer bij de heilige Lambertus, bisschop van Maastricht. Uiteindelijk volgde hij deze op. Hij verkondigde het geloof in Brabant en de Ardennen, vandaar dat in het zuiden van Nederland en in heel BelgiAi?? vele kerken naar hem zijn vernoemd. Het stoffelijk overschot van Sint Hubertus, die geldt als beschermheilige voor jagers, rust in de basiliek van Saint-Hubert, een bedevaartsoort en toeristisch centrum in de Belgische Ardennen. Zijn naamdag is 3 november.

Simon Fuks heeft 27 jaar gewerkt bij het Nederlands Jachtmuseum en heeft naast zijn werk een passie voor de jacht met de meute naar de Franse school ontwikkeld. Hij is een van de oprichters van de Franse jachthoorngroep les Trompes Du Deelerwoud en joeg voor 35 jaar met een voet meute in Nederland en België. Daarnaast heeft hij gepubliceerd over de jacht in cultuur historisch perspectief.

Leopold Mozart (1719-1787) – Sinfonia di caccia in G voor 4 Hoorns en Strijkers
Dat Leopold Mozart een man met veel humor is geweest blijkt niet alleen uit zijn beroemde Violinschule (een didactisch boek over het vioolspel) waar hij met veel, soms cryptische, humor over ai???de amateurai??i?? schreef maar ook uit zij composities die zijn ingevuld met humoristische grapjes. Niet zelden schroomt hij ook ‘niet-muzikale’ instrumenten te gebruiken. Zijn jachtsymfonie, die het midden houdt tussen een symfonie en een concertante voor vier hoorns staan geweerschoten voorgeschreven die door de jachthoorngroep Waalsdorp voor hun rekening zullen worden genomen.
Het gebruik van vier hoorns heeft niet alleen te maken met een verwijzing naar de jacht maar heeft ook een zeer praktische reden. De concerthoorns uit de tijd van Mozart waren zogenaamde natuurhoorns en konden slechts in een toonsoort een beperkt aantal tonen spelen. Door nu twee maal twee hoorns in verschillende toonsoorten voor te schrijven beschikt de componist ineens ook over twee keer zoveel tonen. Om dit effect beter te doen uitkomen zal het Ciconia Consort genoemde werken uitvoeren op originele natuurhoorns.

Het vioolconcert La Caccia van Antonio Vivaldi (1678-1741) behoort tot een van twaalf vioolconcerten (waaronder ook de beroemde Vier jaargetijden) die in 1725 werden gepubliceerd onder de naam Il cimento dell’armonia e dell’inventione opus 8 (de strijd tussen Harmonie en Inventie). Een zeer energiek werk waar de vioolsolo met dubbelgrepen zogenaamde hoornkwinten imiteert en strijkers worden ingekleurd met paardengetrappel en geweerschoten. Quirine van Hoek, die zich bij o.a. het Combattimento Consort profileerde als barokvioliste en bekend staat om haar zeer energieke spel, staat garant voor een uitvoering waarvan de jachtschoten zullen afspatten.

Naast violist en componist was Vivaldi ook priester. Hij kreeg al snel de bijnaam Il Prete Rosso (“de rode priester”), vermoedelijk vanwege zijn rode haar. Vanaf 1704 hoefde hij niet meer deel te nemen aan de heilige mis in verband met zijn slechte gezondheid: hij leed aan astma. Maar volgens sommigen mocht hij de mis niet meer opdragen omdat, als hij inspiratie kreeg voor een nieuw muziekstuk, hij dat gewoon opschreef tijdens de mis. Vivaldi werd violist in een meisjesweeshuis in Venetië, het Ospedale della Pieta. De musicerende wezen stegen snel in aanzien, ook in het buitenland. Voor hen schreef Vivaldi de meeste van zijn concerten, cantates en gewijde muziek. In 1713 kreeg hij de verantwoordelijkheid voor alle muzikale activiteiten in het instituut.

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), strijkkwartet Die Jagd KV 458
‘Papa Haydn’ was Mozarts koosnaam voor de bijna vijfentwintig jaar oudere componist. Diens strijkkwartetten legden de basis voor de latere ontwikkeling van het genre, en werden door collega’s en publiek enorm gewaardeerd. Het zijn ook die werken die Wolfgang Amadeus de inspiratie hebben gegeven voor een eigen serie strijkkwartetten. Het resultaat is te vinden in de zes zogenaamde ‘Haydn-kwartetten’ uit 1785, die Mozart vol eerbied en na veel zwoegen aan Haydn opdroeg. EAi??n van deze zes kwartetten betreft het strijkkwartet Die Jagd. Bij een eerste beluistering is direct duidelijk waar die naam vandaan komt. Het eerste deel van het ‘Jagd’-kwartet heeft een galopperend hoofdthema en bevat ook verderop referenties aan de jachthoorn.

Joseph Haydn (1732- 1809) schreef meer dan honderd symfonieën waarvan velen ook titels meekregen en nummer 73 de naam van Die Jagd draagt. Deze benaming slaat strikt genomen echter alleen op het laatste deel dat oorspronkelijk werd gecomponeerd als ouverture voor zijn opera La fedelta premiata. De symfonie is wellicht het populairste werk van het programma en is ook gebruikt door choreograaf Jiri Kylian voor zijn komische ballet Symfonie in D.

Haydn werd op achtjarige leeftijd sopraan in het knapenkoor van de Stephansdom in Wenen. Daar bleef hij negen jaar. Toen hij de baard in de keel kreeg, restte hem niets anders dan ontslag uit het koor. Hij had reeds bepaald dat hij componist zou worden. In 1755 kreeg hij een vaste betrekking als kapelmeester aan het hof van graaf von Morzin. Vanaf 1761 kwam hij in dienst van vorst Esterhazy in Eisenstadt, waar hij bijna 30 jaar zou blijven. Tijdens zijn verblijf bij de Esterhazy’s schreef Haydn een zeer groot aantal werken, waaronder pianowerken, liederen, 24 opera’s en symfoniën. Na de dood van Nicolaus Esterhazy in 1790 reisde Haydn naar London, waar hij de laatste 12 van zijn 106 symfonieën schreef.
Haydn heeft grote invloed gehad op de muziekgeschiedenis. Hij stond aan de basis van de vorming van de vierdelige symfonie en droeg bij aan de ontwikkeling van de sonatevorm. Hij ontwikkelde het strijkkwartet en gaf het zijn vorm door de vier strijkers op een gelijkwaardig niveau te plaatsen.